سیروس کریمی، مدیرمسؤل رسانه «نفتآرا» و خبرنگار پارلمانی، در یادداشتی تحلیلی به بررسی نقش مجلس دوازدهم در تقویت دیپلماسی پارلمانی و تأثیر آن بر سیاستهای انرژی ایران پرداخته است. او معتقد است که مجلس میتواند با استفاده از ظرفیتهای بینالمللی خود، فرصتهای تازهای برای توسعه صادرات نفت و گاز، جذب سرمایهگذاری در حوزه انرژیهای نو و ایجاد اعتماد سیاسی میان کشورها فراهم کند.
نقش مجلس دوازدهم در پیوند قانون گذاری و دیپلماسی انرژی
دیپلماسی پارلمانی:حلقه گمشده سیاست انرژی ایران
دیپلماسی پارلمانی؛ از مفهوم تا کارکرد
دیپلماسی پارلمانی به مجموعه تعاملات، مذاکرات و همکاریهای بینالمللی مجالس کشورها اطلاق میشود که هدف آن تقویت فهم متقابل، گسترش همکاریهای اقتصادی و سیاسی، و تسهیل روابط میان دولتهاست. در شرایطی که مسیرهای رسمی دیپلماتیک ممکن است بهدلیل فشارهای بینالمللی یا محدودیتهای سیاسی مسدود شوند، پارلمانها میتوانند با استفاده از روابط میانمجلسها، ارتباطات غیررسمی و گفتوگوهای نمایندگان، زمینه را برای رفع موانع و گسترش همکاریها فراهم سازند.
در حوزه انرژی، این نوع دیپلماسی میتواند تأثیری مستقیم و ملموس داشته باشد؛ زیرا بسیاری از پروژههای نفت، گاز و پتروشیمی در چارچوب تصمیمات سیاسی بلندمدت شکل میگیرند. گفتوگو و تعامل پارلمانها میتواند پیشزمینهی شکلگیری تفاهمهای اقتصادی باشد؛ تفاهمهایی که اگرچه الزامآور نیستند، اما مسیر را برای همکاریهای رسمی دولتها هموار میسازند.
ظرفیتهای مجلس دوازدهم در سیاست انرژی
مجلس دوازدهم در شرایطی کار خود را آغاز کرده که ساختار اقتصاد جهانی انرژی در حال گذار است.
از یکسو تقاضا برای سوختهای فسیلی در حال تغییر جهت به سمت انرژیهای پاک است، و از سوی دیگر کشورهایی نظیر چین، هند، روسیه و حتی برخی کشورهای آفریقایی بهدنبال تأمین پایدار انرژی هستند. در چنین فضایی، ایران با وجود تحریمها و چالشهای سیاسی، هنوز یکی از قدرتهای بالقوه انرژی در جهان است.
مجلس دوازدهم میتواند با بهرهگیری از دیپلماسی پارلمانی، از دو مسیر منافع ملی را تقویت کند:
۱. ایجاد بستر اعتماد سیاسی برای همکاری در حوزه انرژی میان ایران و سایر کشورها؛
۲. انتقال تجربیات قانونگذاری و تنظیمگری انرژی میان پارلمانها برای اصلاح قوانین داخلی.
به عنوان نمونه، تشکیل گروههای دوستی پارلمانی با کشورهای آفریقایی یا آسیایی میتواند زمینه را برای سرمایهگذاری در پروژههای پتروشیمی، انتقال فناوری پالایشگاهی و صادرات خدمات فنی و مهندسی فراهم کند.
دیپلماسی پارلمانی؛ مکمل دیپلماسی انرژی
در بسیاری از کشورها، پارلمان نقشی مؤثر در سیاست خارجی انرژی دارد. برای مثال، پارلمان نروژ از طریق کمیتههای مشترک با اتحادیه اروپا، مسیر مذاکرات نفتی و زیستمحیطی را هموار میکند. در آذربایجان و قطر نیز گروههای دوستی پارلمانی نقش فعالی در جذب سرمایه و انتقال فناوری ایفا کردهاند.
در ایران اما این ظرفیت کمتر بالفعل شده است. مجلس عموماً به قانونگذاری داخلی محدود مانده و از فرصت گفتوگوهای بینالمللی برای تأثیرگذاری بر بازار انرژی استفاده نکرده است. در حالی که دیپلماسی پارلمانی میتواند مکمل و پشتیبان وزارت امور خارجه و وزارت نفت باشد.
برای مثال، گفتوگوهای مستقیم نمایندگان با پارلمانهای عراق و سایر کشورها درباره همکاریهای گازی، نهتنها اعتماد متقابل را افزایش میدهد، بلکه بستر را برای توافقات اجرایی دولتها آماده میکند. از سوی دیگر، در شرایط تحریم، روابط پارلمانی میتواند پیام سیاسی مهمی به کشورهای هدف ارسال کند: اینکه ایران همچنان بازیگری فعال و قابل اتکا در بازار انرژی است.
چالشهای ساختاری در مسیر دیپلماسی پارلمانی
با وجود این ظرفیتها، چند مانع اساسی مانع از ایفای نقش مؤثر مجلس در عرصه دیپلماسی انرژی است:
1. فقدان ساختار هدفمند و تخصصی
گروههای دوستی پارلمانی اغلب بر اساس روابط سیاسی یا جغرافیایی شکل میگیرند و مأموریت مشخصی در حوزه انرژی ندارند. بسیاری از سفرهای خارجی نمایندگان فاقد برنامهریزی اقتصادی هستند و خروجی ملموسی ندارند.
2. عدم هماهنگی میان مجلس و نهادهای اجرایی
وزارت نفت و وزارت خارجه معمولاً در جریان فعالیتهای دیپلماسی پارلمانی نیستند. نبود هماهنگی سبب میشود فرصتها از دست برود و پیامهای متناقض به طرفهای خارجی ارسال شود.
3. کمبود دانش فنی و تحلیلی در میان نمایندگان
گفتوگوهای مؤثر بینالمللی در حوزه انرژی نیازمند تسلط بر مفاهیم فنی و اقتصادی است. در حالی که بسیاری از نمایندگان فاقد آموزش تخصصی در این زمینهاند.
4. فقدان نظام ارزیابی عملکرد در روابط پارلمانی
تاکنون هیچ شاخص رسمی برای سنجش میزان موفقیت گروههای دوستی و کمیسیونهای بینالمللی وجود ندارد.
راهکارهای پیشنهادی
برای استفاده حداکثری از ظرفیت دیپلماسی پارلمانی در حوزه انرژی، چند اقدام کلیدی ضروری به نظر میرسد:
1. تشکیل «کمیسیون فرعی دیپلماسی انرژی» در ذیل کمیسیون انرژی مجلس
این کمیسیون میتواند هماهنگی میان مجلس، وزارت نفت و وزارت امور خارجه را بهصورت نظاممند برقرار کند.
2. تدوین «نقشه راه پارلمانی انرژی»
این سند باید کشورهای هدف، محورهای همکاری و ابزارهای قانونی حمایت از پروژههای مشترک را مشخص کند.
3. آموزش تخصصی نمایندگان فعال در حوزه روابط خارجی
برگزاری کارگاههای آموزشی درباره سیاست انرژی جهانی، اقتصاد بینالملل و فناوریهای نو انرژی، لازمه حضور مؤثر در گفتوگوهای بینالمللی است.
4. ایجاد دبیرخانه مشترک میان مجلس و وزارت نفت برای پیگیری مصوبات مرتبط با همکاریهای خارجی
چنین دبیرخانهای میتواند ضامن تداوم ارتباط میان نهاد قانونگذار و نهاد اجرایی باشد.
5. استفاده از رسانههای تخصصی انرژی برای پشتیبانی از دیپلماسی پارلمانی
رسانههایی مانند نفتآرا میتوانند با بازتاب هدفمند سفرها، مذاکرات و نتایج همکاریهای پارلمانی، به شفافیت و اعتمادسازی داخلی و خارجی کمک کنند.
6. برگزاری نشستهای منظم پارلمانی با کشورهای هدف انرژی
برگزاری همایشها و مجامع مشترک با حضور نمایندگان پارلمانهای منطقه، شرکتهای انرژی و نهادهای پژوهشی، به افزایش وزن سیاسی ایران در گفتوگوهای بینالمللی کمک خواهد کرد.
نگاهی به آینده
دیپلماسی پارلمانی در قرن بیستویکم بهعنوان یکی از ابزارهای نوین قدرت نرم شناخته میشود. در جهانی که روابط اقتصادی و انرژی بهشدت در هم تنیدهاند، مجلس ایران میتواند با فعال کردن این ظرفیت، نقشی فراتر از قانونگذاری صرف ایفا کند.
افزایش ارتباطات پارلمانی با کشورهای در حال توسعه، بهویژه در قاره آفریقا، میتواند بازارهای تازهای برای صادرات خدمات فنی مهندسی ایران در حوزه انرژی ایجاد کند. از سوی دیگر، همکاری با پارلمانهای اروپایی در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر، امکان انتقال فناوری و تجربه را برای کشور فراهم میسازد.
مجلس دوازدهم اگر بخواهد به نهادی مؤثر در سیاست انرژی کشور تبدیل شود، باید از «قانونگذاری درونمرزی» به «تعامل برونمرزی» حرکت کند. در این مسیر، دیپلماسی پارلمانی نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی برای آینده انرژی ایران است.
برآیند سخن
دیپلماسی پارلمانی، حلقهای است که میتواند قانونگذاری داخلی را به سیاست خارجی و اقتصادی پیوند دهد. مجلس شورای اسلامی با استفاده از این ظرفیت میتواند پلی میان قانون و منافع ملی در عرصه انرژی ایجاد کند.
در شرایطی که ایران نیازمند بازتعریف نقش خود در بازار جهانی انرژی است، دیپلماسی پارلمانی فرصتی است برای بازسازی اعتماد، توسعه همکاریهای اقتصادی و تقویت قدرت نرم کشور. اگر مجلس دوازدهم بتواند این مسیر را با نگاه تخصصی و آیندهنگر دنبال کند، بدون تردید نامش در تاریخ قانونگذاری و سیاست انرژی ایران ماندگار خواهد شد.
https://naftara.ir/vdcfccdy.w6dvmagiiw.html
پربيننده ترين خبرها