اختصاصی نفت آرا،تعویق مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در رم، آن‌هم در لحظه‌ای که فضای دیپلماسی به‌سوی نوعی توافق جدید متمایل شده بود، بار دیگر نشان داد که مسیر احیای توافق هسته‌ای صرفاً به اراده تهران و یا میانجی‌گری‌های منطقه‌ای وابسته نیست، بلکه تحولات سیاسی در واشنگتن همچنان به‌شدت بر این پرونده سایه انداخته است.
تعویق ناگهانی؛ بحران تدارکات یا نشانه‌ای از تزلزل سیاسی؟
گرچه مقام‌های عمانی و ایرانی از “دلایل لجستیکی و فنی” به‌عنوان علت تعویق مذاکرات سخن گفتند، اما همزمانی این تعویق با اخراج یا استعفای مشاور امنیت ملی دولت ترامپ و جانشینی موقت مارکو روبیو، گمانه‌زنی درباره وجود اختلافات یا بازنگری ناگهانی در راهبرد تیم ترامپ را تقویت می‌کند. این در حالی است که وزارت خارجه آمریکا تلاش کرد اصلاً برگزاری این نشست را تایید نکند تا فضا را کنترل‌شده‌تر نگه دارد.
تحریم‌های جدید؛ دیپلماسی در میانه فشار حداکثری
اعمال تحریم‌های تازه علیه نهادها و افراد ایرانی و چینی در همین بازه زمانی، به‌ویژه پس از انفجار بندر شهید رجایی، نه‌تنها پیام ضد دیپلماتیکی ارسال کرد، بلکه اعتماد تهران به جدیت واشنگتن در مسیر گفت‌وگو را تضعیف کرده است. دونالد ترامپ، هم‌زمان با تحریم‌ها، بار دیگر از سیاست «صفر کردن صادرات نفت ایران» سخن گفت، رویکردی که یادآور روزهای تیره پس از خروج آمریکا از برجام در ۲۰۱۸ است.
چارچوب توافق؛ برجام ۲ یا سندی کاملاً متفاوت؟
در شرایطی که منابع مختلف از حفظ چارچوب کلی برجام ۲۰۱۵ با الحاقات تازه صحبت می‌کنند، سخنان رافائل گروسی و چهره‌های نزدیک به دولت ترامپ حاکی از تمایل به یک توافق «نوین، شفاف و سخت‌گیرانه‌تر» است. ایران با حفظ حق غنی‌سازی، به‌دنبال پایان تحریم‌هاست؛ آمریکا اما بیش از هر چیز خواستار محدودسازی دائمی ظرفیت هسته‌ای ایران است. به همین دلیل، مسیر توافق اگرچه باز است، اما همچنان با عدم اطمینان پر شده است.
تحولات در کاخ سفید؛ عاملی بازدارنده یا بسترساز؟
تغییرات ناگهانی در تیم امنیت ملی دولت ترامپ، اگرچه در ظاهر یک مسئله داخلی تلقی می‌شود، اما به‌شدت بر روند مذاکرات تأثیرگذار است. بی‌ثباتی تصمیم‌سازی در سطح بالا و ورود چهره‌ای مانند مارکو روبیو به موقعیت کلیدی مشاور امنیت ملی، می‌تواند به سفت‌تر شدن مواضع واشنگتن در قبال تهران منجر شود. در عین حال، این تحولات ممکن است به‌عنوان فرصتی برای بازتعریف راهبرد مذاکره نیز مورد استفاده قرار گیرد.
موضع تهران؛ استمرار در مسیر دیپلماسی، مشروط به نتیجه‌محوری
جمهوری اسلامی ایران با وجود تحریم‌های تازه، همچنان تأکید می‌کند که مسیر دیپلماسی را باز می‌داند، مشروط بر اینکه به «توافقی عادلانه» منتهی شود. مواضع عراقچی و وزارت خارجه بر این نکته پافشاری دارد که برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز باقی خواهد ماند، اما ایران نیز حقوق خود را قربانی نخواهد کرد.
جمع‌بندی؛ دیپلماسی در تلاقی بی‌ثباتی داخلی و فشار خارجی
در مجموع، تعویق مذاکرات نه صرفاً یک تأخیر لجستیکی، بلکه نمادی از شکنندگی مسیر دیپلماتیک فعلی است. سیاست داخلی آمریکا، با همه افت‌وخیزهایش، همچنان تعیین‌کننده‌ترین متغیر در پیشرفت یا توقف گفت‌وگوهاست. مادامی‌که تحریم‌ها ادامه دارد و نشانه‌های واقعی از تغییر راهبرد آمریکا ارائه نمی‌شود، اعتمادسازی با ایران دشوار خواهد بود.