صادرات محصولات پتروشیمی، دهن‌کجی به تحریم‌های آمریکا

طبق آمارهای اعلامی گمرک، در این مدت 2.9 میلیارد دلار بنزین فروخته شده که نسبت به مدت مشابه سال 98 بالغ بر 358 درصد رشد به لحاظ ارزش و 618 درصد رشد به لحاظ وزنی مشاهده می‌شود یعنی در سال گذشته نسبت به سال 98، ارزش صادرات 4.6 برابر و حجم صادرات 7.2 برابر شده است.

در سال 99 بالغ بر 13.7 میلیارد دلار محصولات پتروشیمی صادرات شده که در مقایسه با سال 98 از لحاظ ارزش بالغ بر 23 درصد افت کرده است. حجم صادرات محصولات پتروشیمی در سال گذشته نسبت به سال 98 هم حدود 13 درصد کاهش یافته است. در سال 98 بیش از 17.8 میلیارد دلار از این محصولات صادر شده بود.

شاید شیوع ویروس کرونا در جهان و کاهش تقاضا برای نفت خام و محصولات پتروشیمی دلیلی باشد که بتوان آن را عاملی بر این افت صادرات دانست چرا که با شیوع این ویروس بسیاری از فعالیت های اقتصادی متوقف و بسیاری از کشور های توسعه یافته اقتصادی شاهد افت شاخص های اقتصادی خود بودند.

 اکنون اوضاع فرق کرده است ، جمهوری اسلامی ایران که روزگاری در زمره واردکنندگان بنزین بود اکنون با ارتقاء صنعت پتروشیمی خود نه تنها توانسته است نیاز خود را تامین کند بلکه امروزه به عنوان یکی از مهمترین صادرکنندگان بنزین شناخته می شود.

روابط عمومی وزارت نفت کشورمان نیز در گزارشی به این موضوع اشاره کرده و بیان داشته است که ایران در گذشته در جایگاه یک واردکننده بنزین قرار داشت و حتی در سال ۹۷، روزانه تا ۴.۵ میلیون لیتر در روز بنزین به کشور وارد می‌کرد اما حالا به‌عنوان صادرکننده این فرآورده استراتژیک در منطقه و جهان شناخته می‌شود.

 این جایگاه و خود کفایی در شرایطی است که در سال ۸۵، ایران روزانه بیش از ۲۷ میلیون لیتر بنزین وارد می‌کرد که موجب خروج ارز از کشور و وابستگی شدید برای تأمین امنیت انرژی کشور بود. همین وابستگی باعث شد تا در تحریم‌هایی که از ابتدای دهه ۹۰ شمسی آغاز شد و بنزین در صدر محصولات چالشی تحریم قرار گرفت.

جمهوری اسلامی ایران در زمان اوج تحریم‌ها حتی مجبور شد با تغییر در فرآیندهای برخی پتروشیمی‌ها، از ریفورمیت به جای بنزین استفاده کند تا خلائی در تأمین این سوخت به‌وجود نیاید.

« حسن مرادی» کارشناس مسائل انرژی و استاد دانشگاه تهران در مصاحبه ای با پایگاه خبری نفت آرا به جایگاه مهم و استراتژیک بنزین در معادلات اقتصادی و نیاز های داخلی این محصولات در کشور اشاره کرد و گفت: بعد از افتتاح پالایشگاه «ستاره خلیج فارس»صنعت نفت و پتروشیمی جمهوری اسلامی ایران به یک وضعیت مطلوب و با ثباتی رسید و با تاسیس چنین پالایشگاهی علاوه بر تامین نیاز داخل اکنون ما شاهد وجود مازاد و صادرات محصولات پتروشیمی مانند بنزین هستیم.

این استاد دانشگاه ادامه داد : افزایش صادرات بنزین در سال گذشته(99) بسیار شگفت انگیز است چرا که در سال پیش تحریم ها و کرونا بسیار صنعت نفت ما را تحت تاثیر قرا داده بود؛ طبیعی است که در چنین وضعیتی بخشی از این محصولات به صورت خرده فروشی یا به صورت موردی به برخی از کشور های همسایه و کشور هایی که همانند ایران درگیر با تحریم هستند مانند سوریه و ونزوئلا صادر شود.

 وی افزود : با ارتقاء سطح کیفی صنعت پتروشیمی و افزایش میزان تولید و فرآورده سازی نفت و گاز به خصوص نفت ، با گسترش و رونق صادرات مواردی مانند بنزین و گاز مایع ، می توان در زمان تحریم ها از یک پنجره ممتاز و ایده آل صادراتی برخوردار شویم .

 کشورهای همسایه مشتریان ثابت اما با احتیاط بنزین ایران در دوران تحریم

 

 مرادی در ادامه مصاحبه خود در پاسخ به این سوال خبرنگار نفت آرا که مشتریان هدفهای صادراتی محصولات پتروشیمی و بنزین ایران چه کشور هایی هستند ضمن اشاره به شرایط تحریمی گفت : زمانی که کالایی به عنوان یکی از اقلام مهم صادراتی یک کشور قرار می گیرد ، همواره مشتریان و خواهان خود را جذب خواهد کرد .

این کارشناس حوزه انرژی خاطر نشان کرد: بسیاری از کشور های همسایه جمهوری اسلامی ایران ، به خصوص همسایگان شرقی کشورمان جزء مهمترین مشتریان بنزین ایران هستند،اما به خاطر شرایط تحریم های اعمالی ایالات متحده آمریکا و ترس از جریمه به طور قطع نمی توان نقطع خاصی را مشخص کرد.

وی یاد آور شد : در مقطع فعلی ونزوئلا و سوریه تنها کشور هایی هستند که به طور واضح از ایران بنزین و دیگر اقلام پتروشیمی را تهیه می کنند وشاید این گونه می توان گفت که به خاطر شرایط یکسان این سه کشور چنین همکاری در زمینه صادرات پتروشیمی به نوعی دهن کجی به تحریم های ایالات متحده آمریکا محسوب می شود.

 

 دولت برای سود خود، مانع قاچاق سوخت شود
 

مرادی در ادامه به وضعیت قاچاق سوخت به خصوص بنزین و گازوئیل در استان های مرزی اشاره کرد و ضمن توجه به سود های حاصله از صادرات فرآورده های نفتی برای دولت تاکید کرد : به هر میزان که دولت نتواند خود فرآورده نفت صادرکند و این گونه محصولات از طریق کولیدر های غیر رسمی و قاچاق خارج شود به همان میزان سود و درآمدش کاهش پیدا خواهد کرد.

این استاد دانشگاه اذعان کرد : علیرغم این که کاهش و لطمه ای که به درآمد دولت وارد می شود،از سوی دیگر شغل های کاذبی در مرز استان های مرزی ما شکل گرفته که ماهیت آن غیر قانونی است اما عده عده ای از همین طریق برای خانواده های خود درآمد کسب می کنند.

 وی با توجه به چنین وضعیتی عنوان کرد : کوله بری ، سوخت بری ، موتور بری و دیگر مباحث مشاغلی هستند که به خاطر همین امر شکل گرفته است که متاسفانه نه می توان آن را ندیده گرفت و نه آن را به صفر رساند .

 مرادی افزود :دولت می بایست برای عدم لطمه به درآمد صادرات محصولات پتروشیمی خود در مرحله نخست به موارد زیر ساختی استان های مرزی توجه کند و سپس با افزایش نظارت ها با قاچاق سوخت مقابه کند ، این گونه با یک تیر دو نشان زده است.

این کارشناس حوزه انرژی خاطر نشان کرد : موقعیت جغرافیایی و مزیت های جمهوری اسلامی ایران به گونه ای است که می توان محصولات پتروشیمی مانند بنزین ، گازوئیل و یا حتی نفت سفید را به راحتی انتقال داد ؛ بر حسب چنین مزیتی سوء استفاده هایی نیز به عمل می آید که دولت باید با نظارت خود این سوء استفاده ها را پایان ببخشد.

وی تشریح کرد : در مقطع فعلی ما شاهد صادرات گاز ال پی جی هستیم که این محصوصل در داخل تولید و بخشی از این محصولات با استفاده از کپسول از مرز های ما قاچاق می شود.

 

 

رقبای ایران ساکت نخواهند نشست

مرادی در ادامه مصاحبه خود به ورود گسترده کشور هایی مانند عربستان سعودی و ترکیه به عنوان مهمترین صادرکنندگان نفت خام و گاز مایع در بازار منطقه و یا حتی جهانی اشاره کرد و گفت : ماهیت محصولات پتروشیمی ، عموماً کالا هایی با ارزش افزوده بالایی هستند؛ به طوری که هر کشوری که توانایی ارتقاء وتوسعه صنعت پتروشیمی خود را داشته باشد می تواند از یک توانایی تولید و در نتیجه بازارا های سرشار اقتصادی بهرمند گردد.

این استاد دانشگاه تشریح کرد: برخی از کارشناسان و دلسوزان کشور، بار ها تاکید کرده بودند که برای رشد اقتصادی و توسعه صنعت نفت می بایست ارتقاء کیفی صنعت پترو شیمی در اولویت قرار گیرد وباید ظرفیت های کشور در پتروشیمی افزایش یاید.

وی عنوان کرد: یقینا با چنین ظرفیتی ، عربستان ، سعودی و ترکیه و یا دیگر کشور ها ساکت نخواهند نشست و برای پیشرفت و توسعه اقتصاد خود، ظرفیت های صنعت نفت خود در حوزه پتروشیمی را ارتقاء خواهند بخشید و بر حسب چنین شرایطی ما نیز باید اقدامات و برنامه های خود را پیش ببریم.

سرمایه گذاری چین جانی تازه در کالبد صنعت پتروشیمی کشور است

مرادی در آخر به سند همکاری های ایران و توجه کرد و ضمن اشاره به تزریق سرمایه به صنعت پتروشیمی کشور توسط کشوری چون چین که جزو ابرقدرت های اقتصادی جهان است خاطر نشان کرد : اساساٌ ورود سرمایه و تکنولوژی به هر کشور و در هر زمینه ای باعث رشد و ارتقاء کیفی و یا حتی کمی در آن صنعت خواهد شد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: طبیعی است که به هر مقدار که سرمایه گذاری گسترده باشد یقیناً گشایش های اقتصادی بیشتر و در نتیجه رونق و شکوفایی سهم اقتصاد کشور خواهد شد؛ به دنبال این امر موانع تولید نیز حذف خواهد شد.

وی افزود: سرمایه گذاری چین در ایران به نوعی دمیدن جانی تازه بر کالبد صنعت نفت و پتروشیمی کشور خواهد بود چرا که کشور های خارجی همواره با سرمایه گذاری های کلان پا به عرصه می گذارند وبه تناسب این موضوع ایران می تواند برنامه ها و طرح های متعدد اقتصادی را کلید زند.

سرمایه چینی ، توانمندی ایرانی فرمولی بر حضور پر رنگ ایران در صادرات پتروشیمی

مرادی تاکید کرد: بسیاری از افرادی که طرفدار سند 25 ساله ایران و چین هستند به این دلیل تاکید دارند که با چنین حجم سرمایه گذاری ایران می تواند توانایی خود در صنعت پتروشیمی را گستردش دهد تا از بازار های جهانی نیز عقب نماند؛

این کارشناس حوزه انرژی در آخر تشریح کرد: علاوه بر این موضوع چین همواره یکی از مهمترین خریدارن نفت و محصولات پتروشیمی ایران بود و این موضوع که ایران می تواند در این زمینه(نفت و محصولات پتروشیمی) نیاز چین را برآورده سازد می تواند ثمرات مهمی برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد.

سوریه و ونزوئلا مشتریان همیشگی محصولات پتروشیمی ایران

 گفتنی است که کشور های سوریه و ونزوئلا هموراه جز مهمترین مشتریان محصولات پتروشیمی ایران هستند؛ تحریم های ظالمانه ایالات متحده آمریکا ، نقطه مشترکی است که ایران ، سوریه و ونزوئلا را به یکدیگر وصل می کند.

از کشور ونزوئلا همواره به عنوان کشوری یاد می شود که بیشترین ذخایر نفتی را در دل خود دارد ؛ طلای سیاهی که بخاطر تحریم های آمریکا از ارزش افتاده و اکنون مقامات این کشور به ناچار برای محدود مراودات تجاری خود به طرف مقابل به جای اسکناس طلا پرداخت می کنند.

اکنون در چنین شرایطی جمهوری اسلامی ایران در کنار ونزوئلا قرار دارد؛ جدای از محصولات غذایی و اقلام مورد نیاز ونزوئلا ، صادرات مواد پتروشیمی مانند بنزین در صدر کالا هایی است که به ونزوئلا صادرات می شود.

ونزوئلا نفت دارد اما تجیهیزات برای فرآورده سازی ندارد؛ به واسطه همین نیاز امروز جمهوری اسلامی ایران نیز نیاز این کشور در زمینه سوخت به ویژه در زمینه بنزین را تامین می کند. تاکنون نیز چندین نفت کش حامل بنزین نیز به این کشور ارسال شده است وباز خورد های بسیار جالی نیز در رسانه های بین امللی به همراه داشته است.

از سوی دیگر،کشور سوریه ،دومین کشوری است که خواهان بنزین ایران شده است ؛ پس از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال 2010 تا کنون این کشور رنگ آرامش به خود ندیده است ؛ سوریه کشوری غنی از نفت نیست اما به میزانی نفت دارد که بتواند نیاز های خود را برآورده سازد.

عمده مناطق نفت خیز کشور سوریه در شمال این کشور قرار داد که پس از شروع جنگ داخلی این مناطق از کنترل دولت خارج شده و به نوعی به واسطه تسلط کرد های سوریه و حتی تروریست های مورد حمایت ترکیه در این مناطق، اداره این بخش ها از دولت سلب شده است و تنها بخش های کوچکی در جنوب این کشور در اختیار دولت سوریه قرار دارد.

به واسطه این امر عملا سرزمین های نفت خیز سوریه تحت کنترل ایالات متحده آمریکا قرار دارد و طبق اذعان بسیاری از رسانه های بین الملل ، کشور آمریکا و یا حتی ترکیه ، نفت سوریه را قاچاق می کنند، اتفاقی که خبرگزاری شانا از همان ابتدا خبر از آن می داد.

اما جدای از این موضوع ، تحریم های ایالات متحده آمریکا ، تحت عنوان « قانون سزار» مشکلات سوریه را دو چندان کرده است و به واسطه این قانون همه کشور های جهان از مبادلات تجاری و سرمایه گذاری در این کشور(سوریه) منع شده اند.

در چنین شرایطی جمهوری اسلامی ایران در کنار سوریه قرار گرفت بخشی از نگرانی های این کشور در زمینه تامین سوخت را بر آورده ساخته است؛ بنزین مهمترین کالایی است که عمدتا بخش دولتی به این کشور صادر می کند.

چند روز پیشتر نیز به واسطه به گل نشستن یک کشتی باری در کانال سوئز ،و معتل شدن کشتی و نفت کش ها بحران انرژی به نوعی در گوشه و کنار جهان به پا خواست ؛ متاسفانه این بحران دامن سوریه را نیز گرفت و در مدتی که کانال سوئز مسدود بود ، مردم بسیاری از شهر های کشور سوریه شاهد سهمیه بندی بنزین و صف های طولانی در امتداد پمپ بنزین ها بودند.

با وجود چنین وضعیت ، ایران می تواند مهمترین تامین کننده بنزین سوریه و ونزوئلا باشد کما این که تا کنون نیز چنین اتفاقی صورت گرفته است؛ به واسطه چنین وابستگی ایران می تواند انحصار صادرات بنزین به این کشور ها را بدست آورده و با تقویت زیربنا های صنعت پتروشیمی خود محصولات گسترده تر و با کیفیت تری را به این کشور ها صادر کند.