تحریم و انصراف هند دلیلی برناکام خط لوله صلح / ایران چطور بازار گاز هند و پاکستان را به ترکمنستان واگذار کرد؟

پاکستان یکی از مهترین همسایگانی است که به دلیل همجواری، مرز مشترک زمینی ،قرابت های فرهنگی و تاریخی از انگیزه هایی را به وجود می آورد که می تواند باعث تسهیل و تقویت طرف های ایرانی و پاکستانی در تجارت بین المللی شود.

جدا از پتانسیل های بخش خصوصی ، به خاطر نیاز های این کشور به محصولات گازی و پتروشیمی ، یقینا بخش دولتی نیز با تقویت روابط و امضای تفاهم نامه و سند های همکاری های اقتصادی می تواند این موضوع تقویت یابد.

  اما در چند روز گذشته مسئله ای به وجود آمده است که به نوعی روابط تجاری ایران و پاکسان را تحت الشعاع قرار داده است ؛ ایران پس از سال هابرنامه ریزی و سرمایه گذاری برای صادرات گاز به پاکستان اکنون شاهد آن است که روسیه و ترکمنستان گوی سبقت در این بازار را ایران ربودند.

 اکنون با چنین و ضعیتی ، در روابط اقتصادی ایران و پاکستان هنوز پرونده بازی وجود دارد که نقطه ابهاماتی را به وجود آورده است ؛خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان و هند مصون به خط لوله صلح که قرار بود جمهوری اسلامی ایران به مدت 25 سال باقیمت از قبل تعیین شده گاز طبیعی خود را به پاکستان و هند صادر کند.

  در این پروژه مبنا بر این بود که براساس توافق اوليه، اين خط لوله 2700 كيلومتري گاز صادراتي ايران را از مسير پاكستان به هند منتقل كند. پيش بيني شده اولیه در خصوص اجرای این پروژه بر این اساس بود كه در صورت توافق نهايي بین هر سه طرف(ایران ف هند و پاکستان) در خصوص این موضوع، 1100 كيلومتر از اين خط لوله در ايران، 1000 كيلومتر در پاكستان و 600 كيلومتر در هند احداث شود.

 

 بر طبق بر آورد ها و طرح اوليه قرار شده بود كه روزانه 150 ميليون مترمكعب گاز ايران به هند و پاكستان صادر شود كه از این میزان 90 ميليون مترمكعب سهم هند و 60 ميليون مترمكعب آن سهمی براي پاكستان بود که در چنین قرار داد مهمی در نظر گرفته شده بود .

قدمت و ریشه اصلی این طرح به سال 1373 و همزمان با دولت سازندگی ( دولت هاشمی رفسنجانی) بازمی گردد. پس از خروج هند به عنوان یکی از مهمترین کشور های عضو این پروژه در سال 1387 و در آخرین سال های زمان دولت نهم خط لوله ایران-پاکستان-هند یا صلح ، به خط ایران و پاکستان نام گذاری و همکاری بین ایران و پاکستان ادامه داشت به طوری که در سال 1388 توافق نامه ای برای ادامه این طرح بین دو کشور به امضا رسید.

 

با وجود چنین پیشینه ای ، در حال حاضر عملا این پروژه با نوعی شکست مواجه شده است چرا که اکنون شرایط به گونه ای است که نیاز داخلی پاکستان به گاز از طریق ترکمنستان در حال تامین شدن است و از سوی دیگر پاکستان به ساخت بخشی از خط لوله خود متعهد نبوده است. تحریم های ایالات متحده علیه ایران در سال های بین 89 تا 91 باعث شد که پاکستان در این پروژه عقب نشینی کند وشاید همین موضوع باعث بی میلی یا حتی ترس طرف پاکستانی بوده است

 اما موضوع چیز دیگری است ، چرا که حتی اگر بعد از آن و پس از انعقاد برجام تحریم ها برداشته شده است ، پاکستان مجدداً به این پروژه اقدام نکرده است. بعلاوه که این کشور در سال 95 ، با وارد کردن گاز از قطر موافقت کرد و این امر احتمال و ضرورت اقتصادی پاکستان برای تکمیل خط لوله را بیشتر تضعیف کرد.

جدای از تعلل های مقامات پاکستانی ، متاسفانه در این سوی مرز ها نیز ، مقامات کشورمان هیچ اقدامی برای به روزرسانی و توسعه پروژه انجام ندادند.

« نرسی قربان» کارشناس و تحلیلگر حوزه انرژی در گفت و گو با پایگاه خبری نفت آرا ، به موضوع انتقال گاز ایران به پاکستان و نقاص ماندن این طرح اشاره کرد و گفت: ایده اولیه ، طرح گازرسانی از ایران به پاکستان و در انتها به هند، از سی پیش باز می گردد که این طرح در دفتر مطالعاتی وزارت نفت ایران برنامه ریزی شد.

  این کارشناس حوزه انرژی افزود : در همان ابتدا نیز قرار برآن شد که نام این پروژه به اسم خط لوله صلح نام گذاری شود فلسفه این امر به خاطر تنش هایی بود که هند و پاکستان به خاطر منطقه مورد مناقشه « جامور کشمیر» داشتند و هدف ایران از این اقدام کاهش تنش های سیاسی بین پاکستان و هند بود.

وی خاطر نشان کرد :از لحاظ اقتصادی ، هند مهمترین طرف قرار داد در این پروژه بود چرا که عمده خرید گاز در این پروژه گازی را هند داشت و تقریبا70 در صد از کل حجم صادرات به مقصد هند بود؛ این طرح زمانی سود آور بود که گاز ایران به هندوستان انتقال یابد ، با خروج هند عملا فایده این پروژه از بین رفت.

این تحلیلگر حوزه انرژی یاد آور شد: با افزایش تحریم ها علیه ایران ، هندی ها از خرید گاز ایران از طرف آمریکا منع شدند و پس از خروج هند از این پروژه ، تنها پاکستان به همکاری ادامه داد اما در بلند مدت ،پاکستانی ها نیز پشیمان شدند.

پاکستان پلی میان چین و ایران

قربان در ادامه مصاحبه خود در جواب به این سوال خبرنگار پایگاه خبری نفت آرا ، مبنی بر این که آیا جایگاه استراتژیک پاکستان می تواند فرایند انتقال نفت و گاز ایران به چین ذیل سند همکاری های 25 دو کشور را تسهیل کند پاسخ داد :پاکستان به خاطر شرایط جغرافیایی و سیاسی مخصوصا امنیتی که دارد همواره در زمره مهمترین و حتی سنتی ترین ماحد چین قرار دارد.

این کارشناس حوزه انرژی اذعان کرد : انتقال گاز از طریق پاکستان به چین از لحاظ تئوریک می تواند روش و محلی مناسب برای جا به جای نفت و گاز و حتی مواد پتروشیمی به چین باشد ولی هنوز به این موضوع به طور جدی مطالعه نشده چرا که هر روش یا کشوری که بتواند فرایند انتقال نفت و گاز را تسهیل کند می تواند مفید باشد.