عقب‌نشینی بی‌صدا: نقشه راه اتحادیه اروپا برای قطع گاز روسیه، بدون تحریم و بدون اجماع/چرا گاز روسیه همچنان در قلب اتحادیه می سوزد؟

اختصاصی نفت آرا،در حالی که اتحادیه اروپا خود را برای رونمایی از نقشه راهی با هدف حذف تدریجی باقی‌مانده واردات گاز از روسیه آماده می‌کند، واقعیت‌های سیاسی، حقوقی و اقتصادی نشان می‌دهد که این مسیر نه تنها مستقیم نیست، بلکه احتمالاً به یک بازی طولانی و پیچیده بدل خواهد شد.
بر اساس گزارش رویترز، اتحادیه اروپا همچنان حدود ۱۹ درصد از گاز خود را از طریق خطوط لوله‌ای مانند «ترک‌استریم» و همچنین واردات ال‌ان‌جی از روسیه تأمین می‌کند. با وجود اعلام هدف حذف کامل سوخت‌های فسیلی روسیه تا سال ۲۰۲۷، این هدف الزام‌آور نبوده و به تصمیمات داخلی هر کشور عضو وابسته است.
فورس ماژور؛ ابزار ناکارآمد برای فرار از قراردادها
کمیسیون اروپا در تلاش است تا با توسل به شرط حقوقی «فورس ماژور»، راهی برای خروج شرکت‌های اروپایی از قراردادهای گازی با روسیه بیابد. با این حال، بسیاری از کارشناسان حقوقی معتقدند اجرای این بند در شرایط فعلی بسیار دشوار است. چراکه روسیه علیرغم حمله نظامی به اوکراین، در سه سال گذشته به تعهدات گازی خود عمل کرده و تخلفی که بتواند مبنای فسخ قرارداد باشد، صورت نگرفته است.
آگنیشکا آسون، متخصص قراردادهای ال‌ان‌جی، صراحتاً اعلام کرده است که برای فعال شدن شرط فورس ماژور، باید طرف تأمین‌کننده (در اینجا روسیه) به‌طور مستقیم از انجام تعهدات خود خودداری کند، که تا امروز چنین اتفاقی رخ نداده است.
نقشه‌ای بدون اجماع؛ مانع بوداپست و براتیسلاوا
هرگونه تحریم رسمی علیه واردات انرژی از روسیه نیازمند اجماع کامل میان ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپاست؛ موضوعی که با مخالفت جدی مجارستان و اسلواکی روبروست. بوداپست آشکارا اعلام کرده که مانع اعمال تحریم‌های جدید انرژی خواهد شد و در پی حفظ روابط اقتصادی و سیاسی با مسکو است. این شکاف، سیاست‌گذاری انرژی اروپا را عملاً به یک میدان پر از مانع بدل کرده است.
از اجبار تا مدیریت؛ گزینه‌های نرم‌تر روی میز بروکسل
دیوید هاوربک، کارشناس حقوقی، پیشنهاد داده است که اتحادیه اروپا به‌جای تحریم مستقیم، مکانیزمی برای خرید گاز روسیه از طریق یک طرح مشترک اتخاذ کند و همزمان میزان خرید را محدود سازد. این سیاست نوعی «تنظیم جریان» به جای «قطع ارتباط» است؛ راهکاری که می‌تواند فشار سیاسی را حفظ کند بدون آنکه نیاز به اجماع سیاسی داشته باشد.
نتیجه‌گیری: قطع گاز روسیه، رؤیایی سیاسی با محدودیت‌های واقعی
آنچه اتحادیه اروپا در قالب نقشه راه جدید ارائه می‌دهد، بیشتر یک نمایش اراده سیاسی است تا یک برنامه اجرایی الزام‌آور. در غیاب ابزارهای حقوقی موثر و در نبود اجماع سیاسی، قطع کامل وابستگی به انرژی روسیه تا سال ۲۰۲۷ بیشتر به یک آرزو شباهت دارد تا واقعیت.
اروپا شاید در مسیر کاهش وابستگی به مسکو حرکت کند، اما فعلاً این مسیر بیشتر به یک عقب‌نشینی بی‌صدا شبیه است؛ عقب‌نشینی‌ای که با دعا برای توافق صلح در اوکراین، همچنان به بازگشت انرژی روسیه به بازار اروپا هم چشم دوخته است.